Asperger in het huwelijk

Ik vraag mijn cliënt in het eerste gesprek, wat ze wil bereiken met de counselling. Ze wil steviger worden, sterker. Ze voelt zich nu zo kwetsbaar … Ze leeft al 33 jaar met een man die anders is dan anderen. Sinds een paar jaar weet ze dat hij het syndroom van Asperger heeft. Zichzelf is ze in haar huwelijk helemaal kwijtgeraakt. Ze heeft allerlei vage, lichamelijke klachten gekregen en voelt zich emotioneel en wiebelig. De grenzen van haar incasseringsvermogen zijn bereikt. 

Te vaak ontaarden gesprekken in ruzies. Haar armen zitten nog vol blauwe plekken van de laatste aanvaring. Ik luister bewogen. Wat is de interactie tussen deze twee mensen scheefgegroeid ...  
 
Sinds de jaren ‘90 wordt het syndroom van Asperger beschouwd als een variant van autisme, met als voornaamste kenmerken: moeite met het begrijpen en inschatten van sociale interacties, weinig tot geen empathie, egocentrisch denken, moeite met het maken en houden van vrienden, oog voor detail en moeite met het verwoorden van gevoelens. Asperger komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en heeft een genetische component. Veel Aspergers compenseren hun onvermogen door sociaal wenselijk gedrag aan te leren. Met hun charme en intellect slagen ze erin, zich staande te houden in de gewone mensenwereld, maar eenmaal weer thuis zijn ze uitgeput van het toneelspelen.
 
Simon Baron-Cohen beschrijft, dat mensen met dit syndroom - neurologisch aanwijsbaar - sterk zijn gericht op technische details en resultaten en juist weinig op contact en samenwerking. Vaak hebben zij het gevoel dat ze niet echt tot de wereld rondom hen behoren. In Amerika noemen ze het wel eens gekscherend‘Wrong Planet Syndrome’. 
Als ze al een partner vinden en kinderen krijgen, is er veel zelfkennis, een juiste focus op mogelijkheden en onmogelijkheden en wederzijdse aanpassing nodig. Maar vaker raken ze buiten hun wil gescheiden.
 
Mijn cliënt trouwde, naar bleek, een man met Asperger. Wat trok haar aan? Zijn structuur en stabiliteit, vaste patronen, het rots-in-de-branding-gevoel: hij regelt en overziet het allemaal. Hij heeft geen behoefte aan onverwachtse veranderingen en praten over lastige gevoelens. Kortom, een veilige haven.
 
Een veilige haven … dat is zo’n huwelijk wellicht in het begin, zolang er nog geen kinderen zijn. Maar daarna verandert het. In een gezin is het vaak improviseren en inspelen op onverwachte dingen. Daar heeft de partner met Asperger grote moeite mee. Zijn onmacht uit zich vaak in woede. Het is niet zo veilig meer en je ontdekt als vrouw bovendien dat je meer nodig hebt: empathie, contact en steun. Een maatje naast je, een flexibele en betrouwbare vader die kan omgaan met de emoties en behoeften van jullie kinderen en met die van zichzelf.
 
Mijn cliënt kan er niets aan doen, ze kan de laatste tijd nauwelijks meer iets van haar man verdragen. Ze is te lang en te veel door hem bezeerd, zowel psychisch als lichamelijk. Jarenlange minachting heeft diepe voren getrokken in haar zelfbeeld. Ze weet wel dat je identiteit niet afhangt van je prestaties, maar … bij hem is dat het enige dat telt.
 
Ondanks alles vinden veel christenvrouwen scheiden geen optie. Zij willen een weg vinden om het vol te houden. De uitdaging is dan: voor zichzelf leren opkomen en grenzen bepalen. En, naast het huwelijk een leuk, eigen leven ontwikkelen om te kunnen opladen. Voldoening halen uit een studie, hobby, vrijwilligerswerk. Samen zijn met vriendinnen, die een emotioneel vangnet kunnen vormen. Zich aansluiten bij een lotgenotengroep en ervaringen delen. Verdragen, dat de partner daar misschien jaloers op zal zijn … want de tragiek is dat hij zich diep in ook heel eenzaam voelt.
 
Ik geef mijn cliënt tools om haar weerbaarheid te vergroten. Om te beginnen zal ze de woorden ‘Mag ik …?’ afschaffen in de communicatie met haar man. In plaats daarvan zal ze hem rustig vertellen wat ze wil en wat ze gaat doen. We oefenen de bijbehorende lichaamshouding en ze voelt het verschil! 
 
Een paar maanden later. Het gaat beter! Ze is fermer geworden. Zegt vaker: ‘Ik ga …’  en ‘ik wil ….’. Tot haar verrassing is hij haar minder gaan domineren. Het wordt gelijkwaardiger tussen hen. Ze behandelt zichzelf met meer respect en het effect is dat hij dat ook doet. Zijn woedeaanvallen zijn minder geworden. Onverkort moeilijk blijft de emotionele armoede. Haar man zegt wel eens: ‘je bent het nooit met me eens’. Hij bedoelt: we vinden elkaars golflengte nooit. Dat is precies het gemis in een Aspergerhuwelijk, ook al houden de partners wel van elkaar. Mijn cliënt beseft dat ze dat moet accepteren, als ze bij hem blijft. Maar tegelijk is er opluchting, dat zij haar deel kan doen om hun relatie te verbeteren.